Fatima, cel podróży milionów pielgrzymów z całego świata, szczególnie tłumnie odwiedzana jest w maju i październiku, w rocznicę objawień Matki Bożej. Warto odwiedzić to miejsce, by zrozumieć ten trwający prawie sto lat fenomen.
Objawienia
O Fatimie, małej miejscowości leżącej w regionie Lisboa w Portugalii zapewne wiedziałoby dziś niewielu, gdyby nie objawienia Matki Bożej, których doświadczyli trzej mali pastuszkowie: 10-letnia Łucja, 9-letni Franciszek i 7-letnia Hiacynta. „Piękna Pani” ukazała im się po raz pierwszy 13 maja 1917 roku na małym dębie w dolinie Cova da Iria, gdzie paśli stadko owiec. Widzenia powtarzały się przez pięć kolejnych miesięcy, zawsze 13 dnia danego miesiąca (z wyjątkiem sierpnia, kiedy to dzieci uwięziono w Valinhos). Podczas spotkań Matka Boża namawiała ich do codziennej modlitwy na różańcu (m.in. o nawrócenie świata) oraz pokuty za grzechy. Wtedy też przekazała „tajemnicę”, która do dziś wzbudza wiele emocji. Jako potwierdzenie prawdziwości objawień Maryja uczyniła „cud słońca”
(O Milagre do Sol), który miał miejsce 13 października podczas ostatniego spotkania pastuszków z Matką Bożą. Około 70 tysięcy ludzi zebranych wówczas w Cova da Iria zobaczyło jak słońce wiruje wokół własnej osi, a następnie zdaje się spadać w kierunku ziemi. Co ciekawe, zjawisko to widzieli także świadkowie znajdujący się kilka kilometrów dalej. Kościół katolicki uznał objawienia za prawdziwe.
Sanktuarium Fatimskie
Zgodnie z prośbą Maryi, w 1919 roku w miejscu objawień wybudowano małą, prostą kapliczkę zwaną Kaplicą Objawień (Capelinha das Aparições), która jest „sercem” sanktuarium w Fatimie. Tuż przed kapliczką, na marmurowej kolumnie, stoi figura Matki Bożej Fatimskiej – dokładnie w tym miejscu, gdzie ukazywała się Maryja. Posąg ma ponad
1 m wysokości i został wyrzeźbiony z brazylijskiego cedru. Maryja ubrana jest w błękitnawą suknię i płaszcz, w ręku trzyma różaniec, a na głowie ma koronę, ofiarowaną przez portugalskie kobiety w 1942 r., ozdobioną 313 perłami oraz 2679 szlachetnymi kamieniami. Wiele lat później dołączono do nich kulę, którą podarował Jan Paweł II, jako dziękczynienie za uratowanie go z zamachu w dniu 13 maja 1981 r. Obecnie zarówno kapliczka, jak i posąg, zostały osłonięte drewniano-szklanym budynkiem. Codziennie odmawiany jest tam różaniec oraz odbywa się Msza Święta, a relacje wideo z tych wydarzeń nadawane są przez kilka portugalskich portali internetowych (www.santuario-fatima.pt, strona także w języku polskim).
Najwyższym budynkiem sanktuarium jest Bazylika Matki Bożej Różańcowej z Fatimy (Basílica de Nossa Senhora do Rosário de Fátima), do której z obu stron przylegają kolumnady otaczające plac przed świątynią. Ten strzelisty kościółek z 65-metrową dzwonnicą zbudowano w całości z miejscowego kamienia, a nad głównym wejściem umieszczono prawie 5-metrowy posąg Niepokalanego Serca Maryi, wykonany według wskazówek Łucji. W środku bazyliki znajduje się 15 ołtarzyków – płaskorzeźb poświęconych 15 tajemnicom różańca, kolorowe witraże przedstawiające historię objawień maryjnych w Fatimie oraz grobowce pastuszków: Franciszka i Hiacynty Marto oraz Łucji dos Santos. Pierwszą dwójkę ogłoszono błogosławionymi w 2000 r., natomiast proces beatyfikacyjny Łucji rozpoczęto w 2008 r.
Ze względu na ogromną liczbę pielgrzymów, którzy przybywali do Fatimy, postanowiono wybudować nowy kościół, który mógłby ich pomieścić. W międzynarodowym konkursie wybrano nowoczesny projekt greckiego architekta, Alexandrosa Tombazisa, który ukończono w 2007 roku. W rezultacie Bazylika Trójcy Przenajświętszej (Basílica da Santíssima Trindade) ma kształt koła o średnicy 125 metrów, wysokość 18 metrów i żadnego punktu podparcia w środku budynku. Może tam usiąść ponad 8 630 osób. Świątynię zlokalizowano naprzeciwko Bazyliki Matki Bożej Różańcowej, po drugiej stronie placu.
Kościół charakteryzuje się prostym w formie, ale nowoczesnym i bogatym w symbolikę wystrojem. Drzwi główne oraz umieszczone obok nich tablice z 20. tajemnicami różańcowymi to ryty w brązie. W środku nad ołtarzem wisi krucyfiks, także z brązu, a w jego tle znajduje się ogromna, pozłacana mozaika przedstawiająca Baranka Bożego oraz aniołów i świętych. Z lewej strony tego misternego dzieła można zauważyć Matkę Bożą z Franciszkiem i Hiacyntą, a nieco z tyłu – Łucję. Interesujący jest także ołtarz główny wykonany z jednego bloku miejscowego wapienia „branco do mar”. Na jego przedzie znajduje się kamień z watykańskiego grobu św. Piotra Apostoła, podarowany przez Jana Pawła II.
Na placu przed świątynią stoją pomniki papieży, którzy szczególnie czcili Matkę Bożą z Fatimy: Jana Pawła II, Pawła VI i Piusa XII. Natomiast na prawo od Bazyliki Matki Bożej Różańcowej znajduje się 2,6 tonowy fragment muru berlińskiego, ukryty w rotundzie ze szkła i kamienia. To podziękowanie od portugalskiego emigranta mieszkającego w Niemczech dla Maryi za przyczynienie się do upadku komunizmu.
W pobliżu sanktuarium, na Rua Jacinta Marto znajduje się Muzeum Wosku (Museu de Cera). Ekspozycja składa się z 31 scen przedstawiających wydarzenia związane z objawieniami w Fatimie, w tym m.in. beatyfikowanie Franciszka i Hiacynty przez Jana Pawła II. Bilet normalny kosztuje 7,5 euro, dzieci w wieku 7-12 lat płacą 4,5 euro (www.mucefa.pt).
Najważniejsze uroczystości
W Portugalii Matka Boża Fatimska jest równie ważna, jak Matka Boża Częstochowska w Polsce. Portugalczycy i zagraniczni turyści odwiedzają Fatimę przez cały rok, jednak najwięcej pielgrzymów przybywa tu 13 maja oraz 13 października. W tych dwóch pielgrzymkach za każdym razem uczestniczy ok. 100 tysięcy ludzi. Rocznie sanktuarium odwiedza ok. 5 mln pielgrzymów z całego świata, w tym wielu z Polski.
W sanktuarium codziennie odbywa się kilka Mszy Świętych w różnych językach, kapłani spowiadają od rana do wieczora, trwa wieczysta adoracja, a w Kaplicy Objawień odmawiany jest różaniec. Latem (od Wielkanocy do końca października), po zmroku odbywa się niezwykle widowiskowa procesja ze świecami (Procissão das Velas).
Aljustrel – domy pastuszków
Niedaleko sanktuarium (ok. 2 km) znajduje się wioska Aljustrel, w której urodzili się i mieszkali trzej pastuszkowie. W domu Franciszka i Hiacynty Marto (Casa de Francisco e Jacinta) oraz Łucji dos Santos (Casa de Lucia) można obejrzeć meble, sprzęty domowe oraz przedmioty osobistego użytku. Są tam także zdjęcia dzieci.
Tuż obok znajduje się Dom Muzeum (Casa Museu de Aljustrel) z etnograficzną ekspozycją, ukazującą jak wyglądało codzienne życie prostych, miejscowych górali na początku XX wieku (muzeum jest zamknięte w poniedziałki). Warto je odwiedzić by zrozumieć ówczesne realia.