Leucyna, izoleucyna i walina to aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach (BCAA)
Jak jak wszystkie niezbędne aminokwasy również i one muszą być przyjmowane razem z pożywieniem. Biorą głównie udział w reakcjach stresu metabolizmu mięśni i energii. Aminokwasy te mają wyjątkowe znaczenie, ponieważ mięśnie szkieletowe wykorzystują je bezpośrednio jako źródło energii i wspomagają nimi syntezę białek.
Aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach (BCAA) są podobne pod względem budowy, ale charakteryzuje je różny metabolizm. leucyna trafia wyłącznie do tłuszczy, walina do węglowodanów, izoleucyna zarówno do tłuszczy jak i węglowodanów. Choroby takie jak śpiączka mózgowa, zapalenie i marskość wątroby lub inne choroby wątroby obniżają poziom aminokwasów o rozgałęzionych łańcuchach. Niedobór waliny ujawnia się w postaci wad neurologicznych mózgu. Drżenie mięśni oznacza niedobór izoleucyny. Stany takie jak infekcje, urazy, operacje, gorączka, marskość wątroby i głód wymagają proporcjonalnie więcej leucyny.
Aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach, a zwłaszcza leucyna, wspomagają syntezę białek, sprzyjają ponownemu wykorzystaniu innych aminokwasów w wielu organach i ograniczają rozkład innych białek. Stres lub choroba powodują szybki rozkład białek i zwiększają wykorzystanie aminokwasów od 3 do 4 razy. Spośród wszystkich aminokwasów najbardziej wzrasta wtedy zapotrzebowanie na BCAA, jak również na witaminę B6.
Aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach, a zwłaszcza leucyna przyczyniają się do znacznej produkcji energii w różnego rodzaju sytuacjach stresowych, począwszy od urazów poprzez operacje, gorączki, infekcje a skończywszy na drżeniach mięśni. Powinny być przyjmowane razem, ponieważ spożycie tylko jednego z nich, zwłaszcza leucyny zmniejsza poziom waliny i izoleucyny.
Możliwe zastosowania aminokwasów BCAA
Przyśpieszenie naprawy i wzrostu mięśnii, przewlekłe zmęczenie i osłabienie mięśni, szybsze odzyskiwanie sił po wysiłku, zwyrodnienia układu nerwowo-mięśniowego (np. stwardnienie zanikowe boczne, stwardnienie rozsiane), uszkodzenia wątroby spowodowane alkoholem (np. marskość wątroby).
Naprawa mięśni
Aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach stanowią ok. 1/3 tkanki mięśniowej, co wskazuje na znacznie zwiększone zapotrzebowanie na nie podczas przeciążenia mięśniowego (np. przy podnoszeniu ciężarów).
Regeneracja po wysiłku
BCAA mogą być wykorzystywane jako alternatywne źródło energii w przypadku wyczerpania glikogenu w mięśniach. Z tego powodu suplementacja może powodować ograniczenie utraty tych aminokwasów z mięśni, co bezpośrednio przyczynia się do podniesienia poziomu dostępnej energii w mięśniach.
Ochrona układu nerwowo-mięśniowego
Badania sugerują, że aminokwasy o rozgałęzionych łańcuchach mogą być pomocne w zaburzeniach nerwowo-mięśniowych (np. stwardnienie zanikowe boczne – ALS) poprzez zwiększenie siły mięśni i spowolnienie utraty funkcji ruchowej.
Ochrona przed uszkodzeniem wątroby
Zdolność zapobiegania uszkodzeniom wątroby (np. uszkodzeniom obserwowanym w marskości wątroby) może wynikać z poprawy syntezy białek w jej tkankach.
Suplementacja
Najskuteczniej można uzupełnić BCAA przyjmując je w formie naturalnej (literka L przed nazwą) i w postaci wolnej. Oznacza to, że będą one najlepiej wchłaniały się do organizmu, bez konieczności trawienia. Typowe porcje to: izoleucyna: 150-600 mg, leucyna: 250-1000 mg, walina: 150-600 mg dziennie (na czczo).
Grażyna Kowalik