Krytyka bywa zgubna w stosunkach międzyludzkich. Niewłaściwie skonstruowana może zaszkodzić i popsuć relacje. Chociaż jej głównym celem jest zwrócenie uwagi na ważne aspekty i poprawę rozwiązań, nie zawsze jest odbierana z uśmiechem na twarzy. Jednak jest tak samo potrzebna w życiu jak pochwała i sukces.
Krytyka celowa
Krytyka zawsze ma jakiś cel. Nie jest bowiem bezmyślnymi słowami skierowanymi w osobę. Najważniejszym celem jest obiektywna ocena sytuacji i dotychczasowych rozwiązań. Nikt nie jest doskonały! Zdarza się nam popełniać błędy niezależnie od siebie. Nie zawsze też nasz pomysł jest tym najlepszym. Dlatego krytyka ma pokazać niedoskonałości działania i tylko go ulepszyć, a nie przekreślić. Dla niektórych skrytykowanie jednej rzeczy to już katastrofa! Nikt nie lubi być krytykowany i pouczany. Nikt też nie lubi być oceniany! Ale tylko dzięki ocenie można się rozwijać. Krytyka ma być wtedy kierunkiem do celu, a nie eliminacją. Nie myśl, że jeśli ktoś Cię poucza, ma o Tobie najgorsze zdanie. Ocenie podlega tylko określony aspekt pracy. Pozostałe mogą być bez zarzutu, czyli perfekcyjne!
Krytyka a nasza osobowość
Jeśli zamierzamy kogoś poprawiać, musimy wziąć pod uwagę jego reakcję na słowa. Każdy ma odmienną osobowość! To przekłada się na sposób pracy, radzenie sobie ze stresem oraz w trudnych sytuacjach. To także wpływa na to, jak odbieramy porażki, błędy i słowa krytyki.
Najgorzej jest pouczać perfekcjonistę! Bowiem jest on przekonany, że jego praca jest idealna i nic nie można mu zarzucić. Nieodpowiednia krytyka to dla niego jak porażka. Jako pewny doskonałości zadania może być do nas negatywnie nastawiony, gdy tylko usłyszy coś na „nie”. Dlatego wymaga bardzo konstruktywnej krytyki i delikatnego podejścia.
Najlepiej jest krytykować sangwinika! Tylko on bardzo swobodnie pochodzi do zadań. Nie przejmuje się, gdy coś mu nie wychodzi. I nie denerwuje się, gdy ktoś zwróci mu uwagę. Jest świadomy błędu, ale nie załamuje się! Nie przeżywa swoich porażek tak jak perfekcjonista. „Żyje na luzie” i cieszy się życiem.
Zasady efektywnego pouczania
Krytyka to skuteczny i sprawdzony sposób na sukces! Jej efektywność dynamicznie wzrasta, gdy pamiętasz o 5 podstawowych zasadach:
1. Krytykuj działanie, a nie osobę – nie mów komuś, że jest beznadziejny lub nie radzi sobie w jakiejś sytuacji. Pokaż konkretnie, co jest nieprawidłowe w danym zadaniu. Przy okazji zaproponuj, jak to można poprawić. Buduj konkretne komunikaty! Osoba krytykowana powinna wiedzieć, co robi źle.
2. Dopasuj krytykę do osobowości – jeśli znasz osobę krytykowaną, wykorzystaj to jako pomoc. Jej typ osobowości mówi o niej wiele. Perfekcjonistę nie krytykuj szybko i bez ograniczeń! Jego dokładna i intensywna praca wymaga subtelnej i stopniowej krytyki.
3. Krytykuj empatycznie – nikt nie lubi krytykować i być krytykowanym! Wczuj się w sytuację osoby krytykowanej. Bądź stanowczy, ale i wyrozumiały. Ty też możesz być kiedyś w podobnej sytuacji. Empatia to ważna cecha!
4. Krytykuj stopniowo – nie krytykuj wszystkiego od razu! Najpierw wskaż największe błędy. Dopiero po pewnym czasie pokaż pozostałe niedoskonałości. Dzięki temu nie mówisz zbyt dużo przykrych słów. Nie każdy „udźwignie” aż tyle krytyki na raz.
5. „Daj wędkę, a nie rybę” – pomóż jej samej znaleźć błędy. Nie podawaj także od razu gotowego rozwiązania problemu. Najwięcej się nauczy, jeśli przy Twojej pomocy, poprawi wykonane zadanie. Krytyka wymaga poprawy! Powinna zmierzać do zmian i pobudzać aktywność. A każda zmiana zbliża nas coraz bardziej do doskonałości.
Krytyka krytyce nierówna! Każda jednak jest opisywana według tych samych cech: zakresu, intensywności i odporności. Osoba krytykowana powinna się nauczyć prawidłowo reagować na negatywne słowa. Natomiast krytykująca dostosować jej zakres i intensywność do osoby.
Wioleta Nowicka