Alergia i astma to choroby, które mogą wpływać na funkcjonowanie dziecka w szkole, dlatego nie powinny być bagatelizowane – przekonują naukowcy z Lublina, autorzy nowego poradnika „Dziecko z astmą w rodzinie i szkole”
Przewlekłe choroby, jakimi są astma i alergiczny nieżyt nosa wymagają stałego (lub co najmniej sezonowego) leczenia, a to może wpływać na funkcjonowanie dziecka w szkole i wśród rówieśników.
– To problem, którego w Polsce często nie uświadamiają sobie nauczyciele, a nawet rodzice chorych dzieci. Alergia i astma bywają np. bagatelizowane, bo wiedza na temat psychologicznych problemów cierpiących na nie dzieci i młodzieży nie jest rozpowszechniona. Powinniśmy zmienić takie myślenie – mówi dr Renata Zubrzycka, pedagog specjalny, która wraz z prof. Andrzejem Emerykiem jest współautorką poradnika „Dziecko z astmą w rodzinie i szkole”. Wykorzystano w nim m.in. wyniki badań i rozmów z pacjentami i rodzinami pacjentów Dziecięcego Szpitala Klinicznego w Lublinie. Rodzice powinni pamiętać też o możliwości zmniejszenia ryzyka wystąpienia astmy poprzez leczenie alergii, czyli immunoterapię. Bezpieczną i bezstresową metodą jest bezinwazyjne odczulanie za pomocą szczepionki podawanej pod język w kroplach lub tabletkach.
Astma to nie wstyd
Ze statystyk wynika, że astma i alergiczny nieżyt nosa są dziś jedną z najczęstszych przyczyn nieobecności uczniów w szkole. Także dlatego nauczyciele i rodzice małych pacjentów powinni zdawać sobie sprawę z kilku ważnych kwestii. Przede wszystkim – że choroby te mogą wiązać się z trudnościami z funkcjonowaniem w szkole.
– Mogą wywoływać u dziecka negatywne reakcje na stres, podwyższony lęk, czy chwiejność emocjonalną. Niektóre dzieci z astmą mogą mieć trudności z nawiązaniem dobrych relacji z rówieśnikami – mówi dr Renata Zubrzycka, która sama ma doświadczenie wychowywania dzieci z alergią – Oczywiście musimy pamiętać, że nie jest to regułą. To, czy któreś z tych zaburzeń wystąpi zależy od wielu różnych czynników. Z jednej strony od samego przebiegu choroby i metod jej leczenia, z drugiej, w dużej mierze także od podejścia rodziców, czy opiekunów małego pacjenta – dodaje.
Dlatego tak ważna jest wiedza nauczycieli, wychowawców i rodziców chorego na temat przebiegu i leczenia astmy i chorób alergicznych. Okazuje się np. , że w Polsce nie jest odosobnionym przypadkiem sytuacja, w której rodzice nie informują nauczycieli o chorobie dziecka. Przyznała się do tego aż 1/3 rodziców biorących udział a w badaniach.
– To duży błąd – przestrzega autorka poradnika. – Nauczyciel, który nie wie, że dziecko jest przewlekle chore, nie zdaje sobie sprawy, że w pewnych okresach roku, czy na pewnych etapach leczenia, może ono mieć obniżoną wydolność i to nie tylko fizyczną, ale też intelektualną.
Przykładowo uczeń, który cierpi na alergiczny nieżyt nosa wywołany przez pyłki roślin, w okresach pylenia, kiedy przyjmuje leki antyhistaminowe może mieć większe trudności z koncentracją uwagi. Dziecko może też nie akceptować swojej choroby, czy wręcz wstydzić się jej.
Walka z chorobą i z mitami
Prof. Andrzej Emeryk podkreśla z kolei, że wokół chorób przewlekłych, jak astma i alergiczny nieżyt nosa narosło wiele nieporozumień. Jednym z największych jest mit, że z astmy wyrasta się w okresie dojrzewania.
– Astma, czyli przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, to niestety choroba na całe życie. Pogląd, że jeśli dziecko nie ma typowych objawów choroby lub objawy te wygasają czasowo, to jest ono zdrowe, jest nieporozumieniem – mówi prof. Emeryk.
Z drugiej strony mitem jest także pogląd, że dziecko cierpiące na astmę powinno bezwzględnie unikać wysiłku fizycznego. Dużym problemem – nie tylko w Polsce – jest nadużywanie przez rodziców zwolnień z zajęć wychowania fizycznego. Ćwiczenia fizycznie wpływają korzystnie na zdrowie i wydolność organizmu. Astma nie przeszkodziła np. wielu sportowcom w zdobyciu tytułu mistrza świata. Dlatego dziecko chore powinno ćwiczyć, oczywiście przestrzegając zaleceń związanych z przebiegiem i leczeniem choroby.
Wielu Polaków nie wie także, że sposobem na znaczne zmniejszenie ryzyka wystąpienia astmy alergicznej jest odczulanie (inaczej immunoterapia). Jest to jedyna skuteczna metoda leczenia alergii, która działa na jej przyczynę, a nie tylko chwilowo łagodząca objawy. U pacjentów z alergią zapobiega rozwojowi astmy i występowaniu nowych uczuleń.
W przypadku młodych pacjentów zaleca się nowoczesną, bezinwazyjną metodę odczulania – szczepionki podjęzykowe podawane w kroplach lub tabletkach. Badania naukowe z ostatnich lat potwierdzają wysoką skuteczność szczepionek podjęzykowych w leczeniu alergicznego nieżytu nosa oraz u niektórych chorych na astmę. Szczepionkę w kroplach podawanych pod język stosuje się na świecie od wielu lat. Tabletki podjęzykowe są najnowszą metodą odczulania i stają się jedną z ważnych dróg immunoterapii alergenowej.
– W tej chwili mamy już szczepionkę w tabletce dla uczulonych na pyłki traw, a w niedalekiej przyszłości będzie dostępna tabletka dla chorych uczulonych na pyłki brzozy i roztocze kurzu domowego – mówi prof. Andrzej Emeryk.
Szczepionka podjęzykowa ma jeszcze jedną ważną zaletę w kontekście leczenia dzieci – jej stosowanie nie wiąże się ze stresem, jaki powodować może podawanie szczepionki w zastrzykach. Pacjent stosuje szczepionkę samodzielnie w domu, pozostając w kontakcie z alergologiem, który nadzoruje leczenie.
Czym jest astma?*
Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych. Przewlekłe zapalenie powoduje nadreaktywność (nadwrażliwość) oskrzeli, która prowadzi do nawracających objawów, takich jak: świszczący oddech, duszności, ściskania w klatce piersiowej i kaszel. Występują one szczególnie w nocy i nad ranem. Najczęstszą postacią u dzieci jest astma alergiczna. Choroba bywa też końcowym etapem tzw. marszu alergicznego, który rozpoczyna się zwykle około 1. roku życia objawami alergii pokarmowej.
Najważniejsze zasady postępowania w astmie*
– profilaktyka: unikanie alergenu i czynników zaostrzających przebieg astmy
– edukacja chorego i jego opiekunów (w tym nauczycieli)
– farmakoterapia (stosowanie leków według ustalonego planu)
– odczulanie, czyli immunoterapia alergenowa (w niektórych przypadkach)
– fizykoterapia dróg oddechowych
– psychoterapia, która jest szczególnie ważna u młodzieży
– leczenie sanatoryjne – w ciężkich i trudnych przypadkach choroby
Czym jest odczulanie?
Sednem procesu odczulania jest wykorzystanie do zwalczenia alergii tej samej substancji (alergenu), która ją powoduje. Choremu podaje się alergen na który jest uczulony w zwiększanych stopniowo dawkach. W kolejnym etapie osoba uczulona regularnie przyjmuje optymalną dawkę alergenu, a organizm oswaja się z nim i przestaje traktować go jak wroga. Mechanizm alergii zostaje wygaszony, objawy zmniejszają się, a czasem ustępują całkowicie. Najnowocześniejszą metodą odczulania jest obecnie bezinwazyjna szczepionka podjęzykowa w postaci kropel lub tabletek. Stosowane jest u dorosłych i dzieci od 5-go roku życia. Alergen w postaci kropli lub tabletek podaje się rano na czczo na błonę śluzową pod językiem. Szczepionkę należy przetrzymać w tym miejscu przez 2 minuty i następnie połknąć. Odczulanie tego typu pacjent może prowadzić w domu, poza gabinetem lekarskim. Krople nanosi się pod język przy użyciu specjalnego dozownika, który umożliwia precyzyjne odmierzenie dawki szczepionki. Tabletki to dziś najnowocześniejsza forma odczulania, dostępna w przypadku uczulenia na pyłek traw. Wkłada się je bezpośrednio pod język. Szczepionkę w formie kropel należy przechowywać w lodówce w temperaturze 2-8°C, tabletek nie trzeba przechowywać w lodówce.
*”Dziecko z astmą w rodzinie i szkole”, Andrzej Emeryk, Renata Zubrzycka, Małgorzata Bartkowiak-Emeryk, Radosław Gawlik, Wydawnictwo UMCS
Alejakobiet.pl